Het is voor een ZZP’er niet altijd even duidelijk hoe de belastingdienst over hun status denkt. De overheid wil vooral schijnzelfstandigheid, waar de ZZP’er eigenlijk in verkapte loondienst is, tegengaan. Maar het vaststellen van arbeidsrelaties blijkt nog niet zo eenvoudig. Sinds 1 mei 2016 is de verklaring arbeidsrelatie (VAR) afgeschaft. Maar de vervangende wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA), komt in de praktijk niet van de grond. De handhaving is meerdere malen uitgesteld: het meest recent in februari 2018, nu tot 1 januari 2020. Hierdoor heerst onduidelijkheid onder ZZP’ers of zij wel een ondernemersstatus hebben, en zo van fiscale voordelen kunnen profiteren.
Schijnzelfstandigheid voorkomen
Er kan sprake zijn van schijnzelfstandigheid als een ZZP’er voor een bedrijf werkt op een manier die vrijwel identiek is aan een dienstbetrekking. De ZZP’er werkt dan eigenlijk hoofdzakelijk voor dezelfde opdrachtgever, en er is een duidelijke gezagsverhouding in de werkrelatie. Door een dienstverband zo te ontduiken, kan een kwaadwillende werkgever loonbelasting en sociale premies ontlopen. Dit wil de overheid dus voorkomen. Maar ook voor de ZZP’er met een lager uurtarief is schijnzelfstandigheid een probleem: Deze verdient te weinig om zich te verzekeren, en kan niet terugvallen op sociale zekerheden.
Waarom is de VAR afgeschaft?
De bedoeling van de verklaring arbeidsrelatie was om duidelijkheid te verschaffen of er sprake was van loondienst, en of er dus loonheffing ingehouden moest worden. De VAR werd door de belastingdienst verstrekt aan hiervoor in aanmerking komende ondernemers. Die konden hiermee aan potentiële opdrachtgevers laten zien dat loonheffing betalen niet aan de orde was. Maar in de praktijk bleek het veel te makkelijk om een VAR te krijgen, en misbruik werd hierdoor ook makkelijker. Daarom is in mei 2016 besloten helemaal van de VAR af te stappen, en te werken met een nieuw systeem: de wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA).
Wat is de DBA, en waarom werkt deze niet?
De wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) is een schoolvoorbeeld van (mislukt) polderen. In de DBA is geprobeerd zowel de belangen van werkgever, werknemer en overheid te behartigen. Op papier lijkt het een verbetering van de VAR: in plaats van alleen de werknemer, zijn nu werkgever en werkgever samen verantwoordelijk om aan te tonen dat er geen verkapte dienstbetrekking plaatsvindt. Hierdoor loopt de ZZP’er minder financieel risico. Maar door de complexe structuur en de snelle invoering blijkt de DBA nog te onduidelijk om te kunnen handhaven. De overheid werkt nu naar een oplossing die er in 2020 moet zijn.
Wat zijn de gevolgen voor ZZP’ers?
De afschaffing van de VAR is voor een ZZP’er een medaille met twee kanten. Het betekent dat een ondernemer minder financieel risico loopt bij de belastingdienst. Een VAR legde immers de volledige verantwoordelijkheid bij de ZZP’er om schijndienstbetrekkingen te voorkomen. Alle fiscale gevolgen als dat toch het geval bleek na aangifte, waren voor de ZZP’er. Daar staat tegenover dat het zonder VAR, of een goed alternatief, veel moeilijker blijkt om aan nieuwe opdrachten te komen. Veel ZZP’ers zijn dan ook niet blij dat de VAR is afgeschaft.
Payroll en bemiddeling
Werkgevers vrezen nadelige consequenties als het inhuren van ZZP’ers niet meer met een VAR wordt gereguleerd. Door de huidige onduidelijkheid zonder VAR en zonder goed alternatief, zijn ze huiverig dat een arbeidsrelatie met een ZZP’er achteraf toch als schijndienstbetrekking wordt beoordeeld, met alle gevolgen van dien. Daarom dekken veel opdrachtgevers zich in door ZZP’ers alleen nog in dienst te nemen via een bemiddelaar of een payrollconstructie. Dat scheelt de ZZP’er een deel van de bruto-inkomsten, en een opdrachtgever in het portfolio. Dit heeft nadelige gevolgen voor de ondernemersstatus.
Waarom is de ondernemersstatus belangrijk?
Als ZZP’er heb je er veel baat bij als de belastingdienst je beschouwt als ondernemer. Je kan dan namelijk aanspraak maken op een aantal interessante fiscale voordelen. Het belangrijkste voordeel waar je aanspraak op kunt maken is de zelfstandigenaftrek. Dat is een belastingvoordeel dat al snel kan oplopen tot honderden euro’s per maand. Ook kom je mogelijk voor andere regelingen, zoals een startersaftrek, de Kleineondernemersregeling (KOR) of een (MKB-)winstvrijstelling in aanmerking. Check dit bij de belastingdienst of je belastingadviseur.
Wat kun je zelf doen?
Als het je als ZZP’er toch lukt om opdrachtgevers te vinden, wil je natuurlijk wel graag weten waar je aan toe bent bij de belastingdienst. In ieder geval mag de belastingdienst geen boete opleggen voor arbeidsovereenkomsten tot 1 januari 2020, ook niet achteraf, tenzij er eerst een waarschuwing is afgegeven. Om toch wat zekerheid te hebben dat je als ondernemer aan de slag gaat, en niet in verkapte loondienst, biedt de belastingdienst modelovereenkomsten. Deze zijn niet verplicht, maar bieden wel wat houvast. Ook het doen van een ondernemerscheck bij de belastingdienst geeft een beetje inzicht.